انتخابات افغانستان و مسائل پیرامونی آن
دومین انتخابات مجلس قانونگذاری افغانستان روز شنبه در نزدیک به 5000 حوزه رأی گیری برگزار شد. خبرها بیانگر آن است که از مجموع حدود 5/11 میلیون نفر واجد شرایط رأی در این کشور بین 41 تا 42 درصد در انتخابات شرکت کرده اند که با توجه به مجموعه شرایط همسایه شرقی ما یک مشارکت قابل قبول به حساب می آید. درخصوص این انتخابات نکات زیر قابل ملاحظه می باشند:
1- در اولین انتخابات مجلس افغانستان که 5 سال پیش برگزار گردید، نزدیک به 54 درصد واجدین شرایط رأی شرکت کردند اما با وجود آنکه امروزه شرایط امنیتی در مجموع از بهبود حکایت می کند، مشارکت مردم با کاهش توام بوده است که این موضوع دلایل خاص خود را دارد. در این انتخابات ما شاهد افزایش ناامنی ها در روز رأی گیری بودیم تعداد عملیات های تروریستی به 20مورد و تعداد کشته شده های آن ها به 10 نفر رسید این در حالی بود که در انتخابات 5 سال پیش، روز انتخابات از امنیت بیشتری برخوردار بود. نکته دیگر در کاهش شمار رأی دهندگان- به نسبت جمعیت موجود در این کشور- این بود که کمیسیون انتخابات مهاجرین بازگشته به وطن خود که تعداد آنان به حدود 5/2 میلیون نفر می رسد را به حساب نیاورد و از توزیع کارت انتخابات بین آنان اجتناب کرد این در حالی بود که اکثریت مهاجرین علاقه مند به شرکت در انتخابات بود ند.
2- در انتخابات گذشته 17 میلیون کارت توزیع گردید در حالیکه در این انتخابات تعداد کارت های انتخابات به 12 میلیون تقلیل یافت این موضوع البته به مفهوم کاهش علاقه به مشارکت نیست چرا که در آن دوره هم عدد مشارکت کنندگان کمی بیشتر از 10 میلیون نفر بود و حال آنکه در این انتخابات 12 میلیون کارت توزیع شد و عدد مشارکت کنندگان به حدود 11 میلیون نفر رسید. باید اضافه کرد که به دلیل آنکه تنها حدود 40 درصد از مردم افغانستان دارای شناسنامه اند، کمیسیون برگزاری انتخابات با صدور کارت های شناسایی مقدمات شرکت مردم در انتخابات را فراهم کرد. این کارت ها در عین حال برای مصارف دیگر مثل دریافت کمک و آذوقه هم استفاده می شود و به همین دلیل دریافت کارت الزاماً به معنای شرکت فرد در انتخابات نیست.
3- از 6000 حوزه رأی گیری، انتخابات تنها در 5000 حوزه رأی گیری برگزار شد و این به آن معناست که در 17درصد شهرها و روستاها امکان برگزاری انتخابات وجود نداشته است. در این میان میزان مشارکت مردان بیش از زنان بوده و میزان مشارکت ولایات هزاره، تاجیک و شیعیان بیش از پشتونها بوده است تا جائی که گفته می شود 40درصد پشتونها و 50 درصد غیرپشتونها در انتخابات شرکت کرده اند این در حالی است که پشتونها به تنهایی 40 درصد از جمعیت حدود 28 میلیونی افغانستان را بخود اختصاص داده اند.
4-در این انتخابات همه گروههای افغانی موضع شرکت داشته اند اما بعضی فعال تر بوده و بعضی دیگر ترجیح داده اند ضمن حفظ موضع اپوزیسیونی بطور غیررسمی در انتخابات شرکت داشته باشند در این بین غیرپشتونها موضع یکپارچه ای مبتنی بر مشارکت و پذیرش نتیجه آراء داشته اند. شورای علمای افغانستان- ترکیبی از روحانیون هزاره، شیعه و تاجیک- با صدور بیانیه ای مردم را به شرکت فعال دعوت کرد و هرگونه اقدام تقلب آمیز نظیر فروختن رأی خود را حرام اعلام کردند.
اما پشتونها در قالب های مختلف عمل کردند گروههایی از آنان- نظیر حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار- افراد شاخص خود را بعنوان کاندیدا معرفی کرده اند، بعضی از مقامات دولتی پشتون کاندیدا شده اند، بعضی از شخصیت های درجه2 و درجه 3 طالبان هم کاندیدا شده اند اما طالبان و بعضی از احزاب قدیمی پشتون بطور ظاهری انتخابات را تحریم کرده و در شرایط اشغال کشور، غیرقابل قبول ارزیابی کرده اند ولی واقعیت این است که در میان حدود 2400 کاندیدای انتخابات حدود 1300 نفر از پشتونها دیده می شوند که این به معنای برخورد دوگانه آنان می باشد. با این وصف می توان گفت برای اولین بار پشتونها، تاجیک ها، هزاره ها، شیعیان و ازبک ها استفاده از شیوه رأی گیری را قبول کرده و برای استفاده از آن به رقابت با یکدیگر پرداخته اند. این یک علامت مثبت به حساب می آید.
5-در این انتخابات برخلاف انتخابات 5 سال پیش، آرایش انتخاباتی بیش از آنکه دارای هویت حزبی باشد دارای هویت صنفی است. بعنوان مثال در این انتخابات ما شاهد ظهور لیست هایی ذیل عناوین «جامعه تجّار»، «جامعه دانشگاهیان»، «جامعه نویسندگان» و... هستیم که تا حد زیادی خالی از تعصبات حزبی است آنها در عین حال روی یک نکته تاکید دارند و آن قبول فرایند سیاسی و پذیرش دولتی بر خاسته از آراء مردم است که در متن خود به معنای قبول کرزای و پذیرش همکاری سیاسی با وی می باشد بر همین اساس بعضی از تحلیلگران سیاسی معتقدند این فرایند، ساخته دست دولت کرزای، به قصد فایق آمدن بر مخالفان پشتون و هزاره طراحی شده است. نکته دیگر در این انتخابات، «جوان گرایی» است تعداد کاندیداهای جوان و غیرمشهور به نسبت انتخابات 5 سال قبل فزونی گرفته و می توان گفت نسل دوم و سوم تا حد زیادی به آرامی جایگزین نسل اول شده است این نیز می تواند به قوام مکانیسم رأی بیانجامد و از حجم درگیری ها بکاهد.
6- در انتخابات دو روز پیش چند عامل مهم در فرایند انتخابات اثرگذار بوده اند و به کاهش مشارکت مردم انجامیده اند. قبل از ورود به این بحث باید گفت که بیش از 17 میلیون نفر از جمعیت 28 میلیونی افغانستان واجد واقعی شرایط رأی هستند ولی از آنجا که بنا به دلایلی امکان حضور همه واجدین شرایط پای صندوق وجود ندارد، واجدین شرایط به کسانی اطلاق می شود که کارت شناسایی دریافت کرده اند یعنی امکان حضور در انتخابات را دارند؛ بر این اساس عدد5/11 میلیون نفر عدد غیر واقعی واجدین شرایط رأی می باشد که روی آن تاکید می شود. اما عوامل اثرگذار بر کاهش مشارکت افغان ها عبارتند از:
الف-پایدار نبودن امنیت و نارضایتی که در سطح عموم از مشکلات امنیتی وجود دارد و به یأس مردم از ساز و کارهای کنونی انجامیده است ب:ذهنیت بخش زیادی از مردم نسبت به انتخابات منفی است و آنان معتقدند رأی گیری بصورت صوری برگزار می شود و آمریکایی ها هرکسی را که بخواهند بعنوان پیروز معرفی می نمایند ج:روستایی بودن اکثریت جمعیت افغانستان و پراکنده بودن آنان و عدم وجود ساز و کارمناسب برای مشارکت دادن آنان در همان حال بیسوادی اکثریت مردم و فرهنگ خاصی که درباره عدم مشارکت زنان در فعالیت های اجتماعی وجود دارد، کاهش مشارکت را در پی داشته است در عین حال باید اضافه کرد در این انتخابات موضع سران پشتون چندان روشن نبود و این نوعی ابهام را در ایالات جنوبی و شرقی افغانستان به وجود آورد.
7- از قرائن و شواهد برمی آید که با وجود عوامل واگرا که انگیزه های مشارکت را کاهش داده است در اکثر مناطق متعلق به هزاره ها، تاجیکها و شیعیان میزان مشارکت جویان از آنچه پیش بینی می شد بیشتر بوده است به گونه ای در حوزه هایی نظیر غرب کابل، شهرک جبرئیل در ولایت هرات، شهر غزنه که اکثریت جمعیت آنها را شیعیان تشکیل می دهند در ساعت 10 صبح یعنی دو ساعت پس از آغاز رأی گیری با فقدان تعرفه رأی مواجه شده اند و علیرغم درخواست های مکرر برگه آراء به این مناطق نرسیده و عملاً انتخابات در ساعت 10 صبح پایان یافته تلقی شده است. در مجموع میزان مشارکت در 9 استان که شیعیان، هزاره ها و تاجیکها در آنان اکثریت بوده اند روند مناسب تری داشته است.
8- از نظر اداره رأی گیری، در این انتخابات «کمیسیون ملی انتخابات» روند مقبول تری داشته به گونه ای که دو روز پس از پایان رأی گیری، خدشه ای به کار آنان وارد نشده است و حال آنکه در انتخابات های گذشته، اشکالات و انتقادات از همان روز رای گیری آغاز می شد این می تواند نشانه ای از بلوغ سیاسی در جامعه نخبگان و عناصر برگزار کننده تلقی شود. یادآور می شود که علاوه بر کمیسیون انتخابات، کمیسیون رسیدگی به شکایات هم مرکب از مسئولان افغانی و غیرافغانی در فرایند رای گیری حضور دارند.
9- در این انتخابات موضع پاکستان و دستگاه اطلاعاتی آن (i.s.i) تا حدی توام با پذیرش نقش مثبت بود. درانتخابات های گذشته پاکستان و i.s.i مکمل نقش و موضع طالبان بودند ولی از قرار معلوم در این انتخابات آنان در چارچوب توافقات اجلاس کابل - که در روز 29 تیرماه 89 با حضور هیات های حدود 60 کشور جهان برگزار شد- کمک به فرایندسیاسی افغانستان را پذیرفته اند و ظاهراً به پشتونها برای مشارکت فعال در انتخابات فشارهایی وارد کرده اند.
10- موضع جمهوری اسلامی ایران از زمان آغاز فرایند سیاسی (2004م) از ثبات برخوردار بوده است. ایران اگرچه با هرگونه حضور اشغالگرانه نیروهای ناتو و... در افغانستان مخالفت کرده و مقاومت در برابر این نیروها را حق طبیعی مردم مظلوم افغانستان دانسته است ولی آن را نافی حضور فعال مردم این کشور در صحنه انتخاب و حق رأی ندانسته است بلکه آن را یکی از راهکارهای کلیدی-در کنار مقاومت- برای آزادسازی افغانستان از اشغال تلقی کرده است از این رو موضع جمهوری اسلامی همواره دعوت به مشارکت بیشتر مردم در انتخابات بوده و بر این اساس با دولت کابل و احزاب مختلف افغانی همکاری کرده است.
اما با این وجود متاسفانه صداو سیمای جمهوری اسلامی ایران در روز برگزاری انتخابات، بیش از اخبار خود انتخابات، اخبار انفجارها و اتفاقات منفی را پوشش داد که احیاناً حداقل در بخشی از مخاطبان تلقی نادرستی از موضع ایران نسبت به انتخابات افغانستان به وجود آورد و حال آنکه ایران ضمن محکوم کردن حوادث تروریستی همواره از حضور فعال مردم این کشور در انتخابات جانبداری کرده است.
11- در این انتخابات حدود 5/2 میلیون آواره افغانی مستقر در پاکستان و ایران در انتخابات حضور نداشتند البته آنان درگذشته هم نادیده گرفته شدند. حتی آن دسته از افغان هایی که به موطن خود بازگشته اند از حق مشارکت محروم شده اند آیا این یک انتخاب افغانی است یا آنکه آمریکایی ها و کمیسیون انتخابات آنان که به تایید سرفرماندهی نظامی آمریکا رسیده است حضور مهاجرین فعلی و سابق- که تعداد آنان از 5 میلیون نفر تجاوز می کند- را یک خطر ارزیابی کرده اند. این موضوعی است که به کنکاش بیشتر نیاز دارد.

نوشته شده در سه شنبه 89/6/30ساعت 9:36 صبح توسط بهنام نظرات ( ) |