عراق عضو اتحادیه عرب یا بلوک مقاومت؟
تشکیل اولین جلسه مجلس قانونگذاری عراق، راه را برای انتخاب رئیس جمهور، نخست وزیر و کابینه عراق هموار نمود. پیش از این گمانه زنی هایی وجود داشت که از ناکامی عراقی ها در رسیدن به نقطه توافق خبر می داد و بیش از همه آمریکایی ها بر وجود مشکل جدی در راه شکل گیری دولت جدید تاکید می کردند. اما برخلاف این گمانه زنی ها، عراقی ها ثابت کردند که با وجود اختلافات و علیرغم تلاش بدخواهان منطقه ای و بین المللی شان قادرند بر مشکلات کنونی فایق بیایند.
اینک عراق در بین اکثر کشورهای عربی به سیستمی مردم سالار و در عین حال هوشمند دست پیدا کرده و توفیقات فراوانی نیز در اداره کشور خود داشته اند. عراق بعنوان یک کشور تحت اشغال و با وجود حضور نزدیک به 300هزار نیروی اشغالگر شرایط دشواری دارد و این موضوع دولت بغداد را با محدودیت ها و مزاحمت های بی شماری مواجه کرده است در عین حال، دولت برآمده از آراء مردم و توافقی که بین سه طایفه شیعه، سنی و کرد عراق برای عبور دادن عراق از شرایط فعلی به وجود آمده، آینده روشنی را برای همسایه غربی ما به تصویر کشیده است. درخصوص «عراق آینده» و مسئولیت های اولویت دار دولت آینده این کشور نکاتی وجود دارد:
1- اشغال عراق و ادامه شمول بند 7 منشور سازمان ملل بر این کشور-مبنی بر اخلال عراق در نظم بین المللی و لزوم اداره آن توسط شورای امنیت- مهمترین مشکل عراق به حساب می آید. بر مبنای توافقنامه امنیتی بغداد-واشنگتن، نیروهای آمریکایی موظفند تا پایان سپتامبر آینده- شهریورماه- بیش از نیمی از نیروهای نظامی اشغالگر را از عراق خارج کرده و تا پایان سال 2011- یعنی 18 ماه آینده- کلیه نیروهای خود را از عراق خارج نمایند. اگرچه طی هفته های اخیر هم چند مقام آمریکایی- از جمله اودیرنو فرمانده نظامیان آمریکایی در عراق- بر پایبند بودن آمریکا به خروج کامل و عمل براساس توافقنامه تاکید کرده اند ولی تردیدی وجود ندارد که آمریکایی ها حضور نظامی خود را در حدی که بتوانند از زمین و آسمان عراق برای عملیات آتی استفاده کنند، حفظ خواهند نمود. براساس بعضی از خبرها آمریکایی ها درصدد حفظ حدود 30 هزار نظامی خود در عراق هستند، از نظر آنان یک نیروی کم حجم ولی عملیاتی می تواند برای کنترل سه کشور عراق، ایران و سوریه مفید باشد. بعضی دیگر از خبرها بیانگر آن است که این نظامیان عمدتاً در استان ناصریه- استانی شیعی در جنوب عراق و مجاور مرزهای جنوب غربی ایران- مستقر خواهند شد. باقی ماندن این تعداد نیروی آمریکایی در عراق به منزله ادامه اشغال عراق است هرچند آمریکایی ها برای دور ماندن از بار روانی «اشغالگری» تلاش خواهند کرد که این حضور را به «درخواست عراق» منتسب نمایند. اگر آمریکایی ها به تداوم حضور نظامیان خود در عراق نایل گردند از یک سو دولت بغداد همواره خود را در معرض یک «تهدید آنی» خواهد دید و ناچار است به نوعی محافظه کاری که با استقلال و تمامیت ارضی عراق منافات دارد، روی آورد. یک نکته کلیدی در عراق این است که از نظر بعضی از طوایف، وجود یک پایگاه نظامی در این کشور به اندازه «اشغال» عراق، خطرناک تلقی نمی شود ممکن است ساکنان استانهای الانبار، صلاح الدین، سلیمانیه و اربیل این موضوع را با توجه به مکان حضور این نظامیان به شیعیان مربوط دانسته و از تلاش برای آزادسازی عراق از هر نوع اشغالگری طفره بروند. در یک جمله باید گفت دولت آینده عراق باید بتواند مدیریت خروج نظامیان آمریکایی را به گونه ای انجام دهد که عراق به معنای واقعی- و نه صوری- از اشغال خارج شود این البته به همراهی جدی دو طایفه کرد و سنی عراق احتیاج خواهد داشت.
2- عراق طی سالهای گذشته با مقوله «تروریزم» درگیر بوده است. تروریزم عراقی البته همزاد و مرتبط با اشغالگری است حمایت آمریکایی ها و... از بعثی ها که مهمترین بازوی عملیات ترور در عراق به حساب می آیند از این ارتباط پرده برمی دارد. تروریزم اقدامی سیاسی است که به قصد تاثیرگذاری بر فرآیند قانونی عراق دنبال شده است از همین رو مشاهده می کنیم که در آوردگاههای اساسی سیاسی- نظیر انتخابات- ماشین ترور فعال تر شده و قربانیان بیشتری گرفته است. همین روزها و در آستانه شکل گیری مجلس جدید شاهد بودیم که یک خط سنگین ترور از بصره تا موصل به راه افتاد. خود این موضوع بیانگر آن است که تروریزم در عراق قبل از آنکه مطابق توهم پراکنی اشغالگران از «تعصب مذهبی» تغذیه شود از یک «برنامه سیاسی» تغذیه می شود. دولت آینده عراق طبعاً ریشه کن کردن تروریزم را در دستور کار «اولویت دار» خود قرار می دهد. استقرار دولت جدید که از نهادینه شدن نظم جدید حکایت می کند تا اندازه «بسیار زیاد» تروریست ها را مأیوس خواهد کرد در عین اینکه دولت با تکیه بر پشتیبانی ملی توان زیادی برای از میان برداشتن تروریزم خواهد داشت.
3-تنظیم روابط عراق با جهان خارج و بخصوص تنظیم رابطه با حوزه عربی یک اولویت برای دولت عراق به حساب می آید. در طول سالهای گذشته 4 کشور عرب همسایه عراق از برقراری رابطه ای توأم با رعایت حسن همجواری اجتناب کرده اند در این بین عربستان و اردن تلاش گسترده ای کردند تا نظم جدید عراقی که نظمی دمکراتیک است و با ماهیت رژیم های موروثی و غیرمردمی عرب تفاوت اساسی دارد، از میان برود. این دو کشور مهمترین منبع تغذیه مالی تروریزم در عراق بوده اند. دولت عراق گام هایی را به سمت عادی سازی و فعال سازی رابطه با کشور سوریه برداشته و بخصوص طی 2-3ماه اخیر به توافقات مهمی هم با دولت بشاراسد نایل آمده است. فعال شدن رابطه عراق-سوریه فشار زیادی را بر «امان»، «ریاض» و «کویت» برای فاصله گرفتن از وضع فعلی - که بر مبنای نادیده گرفتن نظم جدید است- وارد می کند و آنان را ناچار به تجدیدنظر می نماید. دولت اردن و عربستان تلاش وسیعی کرده اند تا عراق بعنوان جزیی از «اتحادیه عرب» باشد نه یک مجموعه از «مقاومت منطقه». دولت عراق در تداول بین نقش عربی و نقش اسلامی ناچار است به یک موازنه فکر کند. کردهای عراق به هیچ وجه از اینکه عضوی از اتحادیه عرب دیده شوند، خشنود نخواهند بود. شیعیان عراقی نیز خود را در جمع این دولت ها «غریبه» می بینند و احساس می کنند اکثر اعضای اتحادیه به آنان به چشم «برهم زنندگان نظمی کهن مبتنی بر حکومت اقلیت بر اکثریت» می نگرند و همواره می خواهند فرش را از زیرپای آنان بکشند. عراق جدید در روابط خارجی با دو کشور غیرعرب همسایه- ایران و ترکیه- راحت تر بوده است. دو کشور همسایه شرقی و شمالی عراق طی 6 سال گذشته کمک های فراوانی را به دولت بغداد برای گذار از مرحله بی ثباتی و حل مشکلات مختلف نموده اند. اینک سوریه هم رویه تعامل را با دولت مرکزی عراق برگزیده است. این سه کشور تمایل دارند که عراق در بلوک مقاومت دیده شود تا در یک بلوک وابسته عربی. در عین حال عراق نمی خواهد کرسی خود در اتحادیه جهان عرب را ترک نماید، اساساً مسئله دولت عراق این نیست ولی عربستان، اردن و کویت بعنوان سه کشور سنتی عضو اتحادیه عرب که نیمی از مرزهای غربی و همه مرزهای جنوبی عراق را احاطه کرده اند می خواهند عراق را بین دو انتخاب-ماندن در جمع اعراب یا حضور در بلوک مقاومت- قرار دهند. دولت آینده بغداد قاعدتاً تلاش خواهد کرد تا به نوعی به توازن در روابط برسد البته در این بین آمریکایی ها و اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل بشدت از اینکه عراق به بلوک مقاومت متصل باشد، عصبانی خواهند بود و گمان می کنند که می توانند با استفاده از اهرم بند 7 و نیز با استفاده از کمک بعضی از چهره های عراقی که شریک نوری مالکی و... در اداره عراق هستند، عراق را از بلوک مقاومت دور نمایند اما این نکته را نمی توان از نظر دور داشت که عراق به دلیل میزبانی از بیشترین حرم ائمه شیعه-علیهم صلوات الله- و گرایش شدید مذهبی مردم و وجود استوانه های مذهبی نه تنها به طور طبیعی عضوی از بلوک مقاومت است بلکه یک عضو کانونی هم به حساب خواهد آمد.

نوشته شده در پنج شنبه 89/3/27ساعت 4:25 عصر توسط بهنام نظرات ( ) |